Jan XII, urodzony jako Oktawian, był synem potężnego rzymskiego arystokraty Alberyka II ze Spoleto. Jego wybór na papieża w 955 roku nie był wynikiem powołania duchowego, lecz czysto politycznej decyzji. Ojciec, sprawujący świecką władzę nad Rzymem, zapewnił sobie, że po jego śmierci syn zostanie głową Kościoła. Oktawian miał wówczas zaledwie około 18 lat – najmłodszy papież w historii (choć dokładny wiek nie jest pewny).
Już samo przyjęcie imienia Jana przez Oktawiana było nietypowe – to pierwszy przypadek w historii papiestwa, gdy papież przybrał inne imię po wyborze. Ale znacznie bardziej zaskakiwało jego zachowanie: Jan XII prowadził życie bardziej przypominające świeckiego władcę niż głowę Kościoła. Jego pontyfikat obfitował w uczty, polowania i rozrywki, które wówczas uchodziły za gorszące. Rzymscy kronikarze zarzucali mu, że Pałac Laterański zamienił w dom publiczny.
W 962 roku Jan XII koronował Ottona I na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego, licząc na wsparcie wobec wewnętrznych zagrożeń. Szybko jednak pożałował tej decyzji – kiedy cesarz próbował ograniczyć jego władzę, Jan próbował spiskować przeciwko niemu. Otton odpowiedział siłą: wkroczył do Rzymu, zwołał synod, który pozbawił Jana urzędu i wybrał antypapieża Leona VIII. Było to jedno z pierwszych starć na linii cesarz–papież, które z czasem miały przybrać znacznie szerszy wymiar.
Jan zdołał odzyskać tron po wyjeździe Ottona, ale jego władza trwała już tylko kilka miesięcy. Zmarł w 964 roku w niewyjaśnionych okolicznościach. Według jednych źródeł dostał udaru, według innych – został śmiertelnie pobity przez męża kobiety, z którą miał romans.
Podobno osobiście błogosławił zbrojnych rabusiów, a nawet brał udział w walkach. Kronikarze twierdzili, że grał w kości w godzinach, gdy powinien się modlić. Został oskarżony o składanie ofiar diabłu, chociaż te doniesienia mogą być przesadzone. W jego otoczeniu znajdowali się ludzie zupełnie niezwiązani z Kościołem – w tym aktorzy i prostytutki. Zwołany przez Ottona synod oskarżył go aż o dziewiętnaście różnych przestępstw i wykroczeń.
Pontyfikat Jana XII trwał zaledwie osiem lat, ale przeszedł do historii jako przykład zepsucia, które w X wieku nękało papiestwo. Okres ten bywa nazywany „ciemnym wiekiem” Kościoła.
